Հեքիաթաթերապիա․ երբ և ինչպես կիրառել

14/08/2018

Մարդկային պահվածքի տարբեր դրսևորումների մասին երեխային ծանոթացնելու լավ եղանակ է հեքիաթը։ Ժողովրդական հեքիաթների դեպքում երեխային փոխանցվում է նաև ազգային առանձնահատկությունը։

Հեքիաթները քնից առաջ ասոցացվում են «բարի գիշեր» մաղթանքին, որն այս դեպքում ավելի ջերմ է, քնքուշ ու սիրով լի։ Քնից առաջ հեքիաթ պատմելով, Դուք շփվում եք փոքրիկի հետ իրեն հասկանալի կախարդական լեզվով և հեքիաթի ընթացքում «կյանքի դասեր» տալիս նրանց։ Սակայն, քնից առաջ հեքիաթ պատմելիս պետք է ընտրություն կատարել։ Այս հեքիաթները պետք է լինեն քնքուշ ու ջերմ։ Եթե Դուք ցանկանում եք, որպեսզի երեխան արագ քնի, ընթերցեք հանգիստ ու պարզ հեքիաթ։

Հեքիաթը պետք է կարդալ մեղմ ու համաչափ ձայնով. այն հանգստացնում ու «օրորում» փոքրիկ ունկնդրին։ Այդ ընթացքում փոքրիկի համար աշխարհի վրա գոյություն ունի միայն մի ձայն։ Եվ հենց այդ ձայնն է տրամադրություն, պատկերներ ու մտքեր ստեղծում։ Թե երազում ինչ կտեսնի Ձեր փոքրիկը, կախված է այն ամենից, ինչ նա լսում ու զգում է մինչև ննջելը։

Եթե հեքիաթը լի է գործողություններով ու հույզերով, փոքրիկը կարող է ոգևորվել, վերապրել հերոսների գործողությունները, անհանգստանալ նրանց համար ու խնդրել «էլի կարդալ»։ Այս դեպքում քունը մղվում է երկրորդ պլան, չէ՞ որ գայլը փախցրել է արքայադստերը… Նմանատիպ դինամիկ հեքիաթները ցերեկային ժամերին կարդալով երեխայի մեջ կսերմանեք հետաքրքրություն գրքերի և ընթերցանության նկատմամբ, չէ՞ որ ամենահետաքրքիր մասում հեքիաթի ընթերցումը ավարտելով երեխան այրվում է ցանկությունից իմանալ, թե ի՞նչ պատահեց հետո և ի՞նչ է սպասվում հեքիաթի հերոսներին։ Քնից առաջ հեքիաթները կամ ինչու չէ, նաև բանաստեղծությունները պետք է լինեն բարի, առանց հետին մտքերի, որպեսզի դրանք հանգստացնեն ու քնեցնեն փոքրիկներին։ Իսկ ջերմ «բարի գիշեր» մաղթանքը պետք է դառնա ընտանեկան ամենօրյա արարողակարգ։

Հոգեբանությունն ունի առանձին ուղղություն՝ հեքիաթաթերապիա։ Դրա հիմքը կայանում է նրանում, որ երեխան իրեն զգում է հեքիաթի հերոս, ապրում այդ հերոսի հետ, օրինակ վերցնում նրանից։ Այսինքն, փոքրիկը կարող է իրեն փորձել տարբեր դերերում՝ բարի ու չար հերոս, ստեղծագործ կամ ավիրող անձ, հարուստ կամ աղքատ հերոս։ Նա կարող է երևակայել տարբեր կենսական իրավիճակներ ու իր հերոսի օգնությամբ փորձել ապրել այդ իրավիճակներում։ Նման թերապիաներից հետո երեխան դառնում է ավելի կարեկցող, ավելի ուշադիր և նստակյաց։

Հեքիաթները պայմանականորեն կարելի է բաժանել երկու խմբի՝ արական և իգական։ Եթե գլխավոր հերոսը արական սեռի է, ապա դա արական հեքիաթ է և հակառակը։ Լսելով հեքիաթը, երեխաները հասկանում են ինչպես տարբեր իրավիճակներում իրենց դրսևորել՝ ակտիվ պայքարել իրենց երջանկության համար («Անճոռնի ճուտիկը»), համբերատար ու պասսիվ սպասել («Քնած գեղեցկուհին»), օգնություն կանչել («Պապն ու շաղգամը»), փախչել («Գնդլիկ բոքոնիկը») և այլն։

Հեքիաթի ընտրությունը կատարելիս ուշադրություն դարձրեք գլխավոր հերոսին. Դուք ցանկություն ունե՞ք, որպեսզի երեխան նրանից օրինակ վերցնի։ Եթե Ձեզ կամ Ձեր փոքրիկին գլխավոր հերոսի պահվածքը դուր չի գալիս, ինքներդ փոքրիկի հետ կարող եք այլընտրանքային ավարտ հորինել տվյալ հեքիաթի համար («Ուրիշ ինչպե՞ս կարող էր վարվել նա)։ Նման կերպ ոչ միայն կզարգանա երեխայի երևակայությունը և հետաքրքիր ժամանց կլինի, այլ նաև կընդլայնեք Ձեր փոքրիկի պահվածքի հնարավորությունները։ Ձեր տարբերակը պետք չէ «փաթաթել երեխայի վզին», չէ՞ որ ամեն մարդ նույն իրավիճակում կարող է այլ կերպ իրեն դրսևորել։

Հաճախ է պատահում, որ փոքրիկը խնդրում է անընդհատ կարդալ նույն հեքիաթը, չնայած որ այն արդեն անգիր է արել։ Պետք չէ դրանից վախենալ։ Դա նշանակում է, որ այդ հեքիաթում երեխայի համար շատ կարևոր իրավիճակ կա։ Կարդացեք մեկ անգամ ևս և երեխայի հետ միասին երևակայեք, թե «ի՞նչ կլիներ, եթե…»

Կարծիք կա, որ մարդն իր կյանքի ընթացքում կրկրնում է իր սիրած հեքիաթի սցենարը։ Թե ո՞ր հեքիաթը կդառնա Ձեր փոքրիկի սիրելին, կարող եք որոշել նրա հետ միասին։ Ձգտեք, որպեսզի այդ հեքիաթը լավ ավարտ ունենա և երեխային սովորեցնի այնպիսի արժեքներ, ինչպիսին Դուք եք փորձում սովորեցնել երեխային։ Եթե ուզում եք սովորեցնել, որ համբերությունն ու աշխատանքը միշտ գնահատվում են, երեխայի համար կարդացեք «Մոխրոտիկը»։ Եթե ուզում եք փոքրիկին ներշնչել, որ ամեն ինչի կարելի է հասնել, ընթերցրեք «Ձյունե Թագուհին» հեքիաթը և երեխայի ուշադրությունը հրավիրեք նպատակասլաց Գերդայի պահվածքի վրա։

Փորձեք նստել և թղթին հանձնել Ձեր սիրած հեքիաթը և թղթի վրա այժմ փորձեք տվյալ հեքիաթի համար հորինել մի քանի այլ ավարտներ և կնկատեք, որ որոշ ժամանակ անց Ձեր կյանքի տվյալ իրավիճակում ի հայտ են եկել նաև այլ հանգուցալուծումներ, որոնք Դուք նախկինում չէիք նկատել։

Վերջաբան. Մինչ քնից առաջ հեքիաթ կարդալը այն կրկին անգամ թերթեք, համոզվեք, որ այն կարճ է, պարզ, լավ ավարտով ու միտքն այնպիսի է, որը Դուք կուզենայիք հասցնել Ձեր փոքրիկին։ Եվ թող «բարի գիշեր և անուշ երազներ» մաղթանքը Ձեր տանը հնչի յուրաքանչյուր երեկո ոչ թե մի քանի բառով, այլ գեղեցիկ ու բարի հեքիաթների տեսքով։